Tümbitkiler, büyümeleri gelişmeleri ve yüksek kaliteli ürün verebilmeleri için gerekli
besin maddelerini kökleri vasıtasıyla topraktan ve toprağa uygulanan mineral
gübrelerden alırlar. Ancak iklim ve toprak şartlarındaki bitkiye uygun olmayan
bazı özellikler, bitkilerin bazı besin elementlerini topraktan kökleri vasıtası ile tam
ve yeteri kadar almalarını engellediği için bitkiler öncelikle yapraklarında, sürgün
– dal – gövde ve kökleri ile meyvelerinde beslenme bozuklukları gösterirler.
Bitkilerin yapraktan beslenmesi yaprakta ve meyvede görülen eksiklikleri daha
kısa sürede gidermek içindir. Bitki yapraklarının üst ve alt yüzlerinde kütiküla adı
verilen dış şartlardan koruyucu bir tabaka mevcuttur. Bu tabaka bitki yaprağının
en önemli kısmı olan epidermis (üst-alt) hücrelerinin üstünü örterek yaprağın zarar
görmesini engeller. Geçirgenliği az olan bu tabaka içinde çok ince mikrofibril
(ipliksi) kanallar vasıtası ile su ve suda erimiş besin maddeleri yaprakların iç
kısımlarına doğru girer. Bitki besin maddelerinin çok az bir kısmı yapraklarda
bulunan ve bitkinin hava alışverişini sağlayan stoma (gözenek) adı verilen
kısımlarından da alınabilir. Bitki besin elementlerinden Azot (özellikle üre formu)
en hızlı yaprağa geçen elementtir. Bunun sebebi ise üre, suda eridiğinde (+) ve
(-) elektrik yükü kazanmayıp kütikülada bulunan kanallardan içeriye geçebilecek
çapta olmasındandır. Bu nedenle de yaprak gübrelerinde azotun üre formunda
olması arzu edilir.
Bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin elementlerinin
tamamı hiçbir zaman yapraktan uygulama ile karşılanmaz. Esas olan toprak,
yaprak ve su analizlerine dayalı olarak topraktan yapılan taban (toprak altı) ve üst
gübrelemedir. Noksanlık durumunda bitkilerin eksikliği görülen o besin elementi
veya elementleri ile yapraktan takviye olarak gübrelenmesi gerekmektedir.
Yapraktan Gübrelemede Dikkat Edilecek Hususlar
• Yapraktan uygulanan gübreler katı veya sıvı formda olabilir. Katı formda ise
ayrı bir yerde eritilir.
• Gübreleme (ilaçlama) tankını yarıya kadar su ile doldurun. Erittiğiniz gübreli su
veya sıvı gübreyi önerilen miktarda tanka koyun ve karıştırarak iyice erimesini ve
karışmasını sağlayın.
• İlaçla birlikte verilecek ise ilacınızı gübreden sonra koyun ve tankınızı su ile
doldurun.
• Sabah çiğ kalktıktan sonra veya akşamüzeri (gece) yaprak gübresi uygulaması
yapınız. Uygulamayı öğle sıcaklarında yapmayınız.
• Hava sıcaklığı 30°C’nin üzerinde ise, çok kuvvetli rüzgar varsa uygulama
yapmayın.
• İlaçlama yapılmayıp sadece yaprak gübresi uygulanacak ise tankın
büyüklüğüne göre yayıcı yapıştırıcı ilave edin ve karıştırın.
• Pülverizatörünüzü en ince (küçük) zerrecikler halinde verilebilecek şekilde
ayarlayın.
• Yaprak gübrelemeleri bitkinin gelişme dönemine göre 10 – 15 gün ara ile 2 – 3
kez uygulanabilir.
• Kalsiyumlu gübreler (kalsiyum nitrat) kesinlikle zirai ilaçlarla birlikte kullanılmaz.
Fosforlu ve sülfatlı gübrelerle kalsiyumlu gübreler kesinlikle karıştırılmaz.
• Yaprak gübreleri kimyasal olarak bir tuzdur. Önerilen miktarlardan daha fazla
kullanımında, aşırı sıcak ve öğle saatlerinde uygulamada yapraklarda yanıklıklar
yapar ve bitkiye zarar verir.
• Uygulama doz ve miktarları için ambalajlarındaki bilgilere bakarak uygulama
yapınız.
• En doğru yaprak gübresi kullanımı, toprak ve yaprak analizlerine göre
önerilen gübrelemedir.
Bitkiler besinmaddelerininbüyükbir kısmını topraktanalırlar. Şekil 1 veŞekil 2’den
görüldüğü gibi özellikle yaprakların alt yüzeylerinde bulunan ve bitkinin solunum
organı gibi görev yapan gözenekler (stomalar) bitkide gaz alışverişinde görev
alırlar. Stomaların sayısı ve büyüklüğü bitkilere göre farklılık göstermektedirler.
Tek yıllık bitkilerde 1mm de 100 – 200 kadar stoma bulunurken çok yıllık bitkilerde
(bağ dahil) stomaların adedi 1 mm de tek yıllık bitkilere oranla 3-5 kat daha fazla
bulunmaktadır. Stomalar daha sonra açıklanacağı gibi her ne kadar doğrudan
besin maddesi alışverişinde bulunmasalar bile atmosferde bulunan gazlar
içinde bitki besini sayılabilen (NO 2, NH 3, SO2) gazları yapraklarındaki stomalar
aracılığı ile alınmak sureti ile metabolizma olaylarında kullanılabilmektedir. Şekil
1’de gösterilen bitkinin yaprak kesiti incelendiğinde bitkinin yaprağının alt ve üst
yüzeyinde bitkiyi dış şartlardan koruyan ve bitkinin yaprağından yaprak dışına
su ve su içinde çözünmüş olan bazı bileşiklerin çıkmasını engelleyen kütikula
tabakası bulunmaktadır. Bu tabaka tamamen sıkı bir yapıya sahip olmayıp
yapısında hidrofilik karakterli çok küçük boşluklar (kanallar) bulunmaktadır.
Şekil 1.
Bitkilerin yaprak yüzeylerine püskürtülerek uygulanan mineral besin maddeleri
bu kanallardan içeri alınarak yapraktan beslenmeye yardım ederler. Hidrofilik
boşlukların negatif (-) elektrik yüküne sahip olmaları nedeni ile pozitif (+) elektrik
yüküne sahip olan katyonlar bu boşluklardan eksi (-) elektrik yüklü besin maddesi
olan anyonlara oranla bitkinin yaprağına daha zor girerler. Bu boşlukların çapları
çok küçük olup katyonların çapına ve elektrik yüküne bağlı olarak yapraktan
besin elementlerinin giriş hızı farklı olmaktadır (Çizelge 2 – 3). Besin elementleri
içinde en hızlı alınan azottur. Azotun en hızlı alınan formu ise üre formunda olan
azottur. Ürenin hızlı alınmasının nedeni katı formda olan üre, suda eritildiğinde
elektriksel yüke sahip olmadığı için çapı hidrofilik boşlukların çapından daha
küçüktür ve bu nedenle ürenin bitki bünyesine geçişi çok kolay olmaktadır.
Yapılan çalışmalarda şartlar uygun ise, uygulanan ürenin %50 kadarı iki saat
gibi kısa sürede ve tamamı 1 – 2 gün gibi bir sürede bitki yaprağı tarafından
alınmaktadır. Diğer bitki besinlerinde ise bu süre 2 – 10 günü bulmaktadır.
Bu nedenle yapraktan gübrelemede uygulama adedi bir defa olmamalı en az
2 – 3 defa yapraktan uygulama yapmak gerekmektedir. Yaprak gübrelerinde
besin maddelerinin alınma kolaylığını sağlamak için yayıcı yapıştırıcı ve yüzey
gerilimini azaltıcı maddeler kullanmak sureti ile gübrenin etkinliği artırılmaya ve
hatta özellikle demir ve diğer mikro besin elementleri (bor ve molibden hariç)
EDTA ve türevleri ile bağ meydana getirerek çeşitli bileşikler halinde yapraklara
pülverize edilmektedir.
Çizelge 2. Besin Elementlerinin Yaprağa Geçiş Hızları*
| HIZLI | ORTA HIZLI | YAVAŞ | ÇOK YAVAŞ |
| Üre – AzotU | Fosfor | ÇİNKO | BOR |
| NH4 – Azotu | KükürT | BAKIR | MAGNEZYUM |
| NO3 – Azotu | DEMİR | KALSİYUM | |
| Potasyum | MANGAN | ||
| Sodyum | MOLİBDEN |